Yapay zeka dünyasının en yaygın ve kullanıcıyla doğrudan temas kuran yüzlerinden biri olan chat botlar, günümüzde neredeyse her dijital platformda karşımıza çıkıyor. Peki, temelde bir chat bot nedir ve nasıl çalışır? Gelin, bu soruları basit bir dille açıklayalım ve en kritik ayrım olan NLP (Doğal Dil İşleme) özellikli botlar ile geleneksel botlar arasındaki farkları inceleyelim.

Chat Bot Nedir ve Ne İşe Yarar?

Bir chat bot (sohbet robotu), kullanıcılarla metin tabanlı veya ses tabanlı bir arayüz üzerinden sohbet edebilen bir yazılım programıdır. Temel işlevi, insan dilini anlayarak otomatik, anlamlı ve bağlama uygun yanıtlar vermektir. Chat botların başlıca kullanım alanları şunlardır:

Müşteri Hizmetleri: Sık sorulan soruları (SSS) yanıtlama, basit sorun giderme, yönlendirme.

E-Ticaret: Ürün önerme, sipariş takibi, sanal alışveriş asistanlığı.

Randevu ve Rezervasyon: Restaurant, kuaför, doktor randevusu alma.

Bilgi Edinme: Haber, hava durumu, borsa verileri sunma.

Eğlence: Oyun oynama, şaka yapma, sohbet etme.

Chat Botlar Nasıl Çalışır? İki Temel Yaklaşım

Chat botların çalışma mantığını, kabaca iki ana kampa ayırarak inceleyebiliriz: NLP'siz (Kural Tabanlı) Botlar ve NLP'li (Yapay Zeka Destekli) Botlar.

1. NLP'siz (Kural Tabanlı) Chat Botlar - Botmo'nun Çalışma Mantığı

Bu, daha geleneksel ve basit bir yaklaşımdır. Bu tür botlar, "eğer bu soruysa, o zaman bu cevabı ver" şeklinde önceden tanımlanmış kurallarla çalışır. Doğal dili derinlemesine "anlamazlar"; bunun yerine, kullanıcının mesajındaki anahtar kelimeleri veya kalıpları ararlar.

Anahtar Kelime Eşleme: Bot, kullanıcı mesajında "fiyat", "ne kadar", "ücret" gibi kelimeleri arar. Bu kelimeleri bulduğunda, önceden programlanmış "Ürün fiyatlarımız için şu sayfayı ziyaret edin..." gibi bir cevap verir.

Desen (Pattern) Eşleme: Bu, anahtar kelime eşlemenin biraz daha gelişmiş halidir. Kullanıcının cümle yapısındaki belirli desenlerle eşleşen kurallar tanımlanır. Örneğin, "Nasıl [işlem] yapılır?" deseni için bir kural oluşturulabilir.

Botmo ve "Embedding & Anlamsal (Semantik) Eşleme"

Botmo, tam olarak bu kategoride yer alır ancak biraz daha gelişmiş bir teknik kullanır: Embedding (Vektörleştirme) ve Anlamsal Eşleme. Basit anahtar kelime eşlemeden farkı şudur:

Embedding (Vektörleştirme): Botmo, hem kullanıcının sorusunu hem de veritabanındaki tüm bilgileri sayısal vektörlere (matematiksel temsillere) dönüştürür. Bu dönüşüm, kelimelerin ve cümlelerin anlamını da içerir.

Anlamsal (Semantik) Eşleme: Daha sonra, kullanıcı sorusunun vektörü ile veritabanındaki bilgilerin vektörleri karşılaştırılır. Basit kelime eşleşmesi yerine, anlamca en yakın vektörler bulunur.

Örnek: Kullanıcı "Arabamı nasıl satarım?" diye sorduğunda. Veritabanında tam olarak bu cümle olmasa da, "Araç satış süreci nasıl işler?" veya "İkinci el araba satmak için ne yapmalıyım?" gibi cümlelerin vektörleri, anlamsal olarak çok yakın olacaktır. Botmo da bu sayede doğru cevabı bulabilir. Bu, basit bir "araba" ve "sat" kelimesini aramaktan çok daha akıllıcadır.

2. NLP (Doğal Dil İşleme) Özellikli Chat Botlar

NLP'li botlar ise bir adım ötedir. Bu botlar, insan dilinin nüanslarını, bağlamını, niyetini ve duygusunu anlamak için karmaşık makine öğrenmesi modelleri (büyük dil modelleri - LLM'ler) kullanır.

NLP'li bir botun yapabildikleri:

Bağlamı Anlama: Sohbetin geçmişini hatırlar. "Onun fiyatı ne kadar?" sorusundaki "onun" zamirinin, 5 mesaj önce konuşulan ürünü işaret ettiğini anlar.

Niyet Tespiti: Kullanıcının sadece kelimelerine değil, gerçekte ne yapmak istediğine (şikayet etmek, bilgi almak, satın almak) odaklanır.

Duygu Analizi (Sentiment Analysis): Kullanıcının kızgın, mutlu veya sabırsız olduğunu anlayıp buna göre bir dil tonu benimseyebilir.

Serbest Formatta Anlama: Kullanıcıyı belirli kalıplara sokmaz. "Yağmurlu bir günde içimi ısıtacak, komik bir film önerir misin?" gibi karmaşık ve duygu yüklü bir cümleyi anlayıp işleyebilir.

Sonuç: Hangisi Daha İyi?

NLP'siz Botlar (Botmo gibi): Belirli bir amaca yönelik, hızlı, ucuz ve kontrolü elde tutmak için idealdir. Geliştirilmesi nispeten daha kolaydır ve öngörülebilir sonuçlar verir. Ancak, beklenmedik sorulara cevap veremezler.

NLP'li Botlar: Çok daha esnek, insani ve "akıllı" bir sohbet deneyimi sunar. Karmaşık görevler için uygundur. Ancak, eğitimleri çok daha maliyetli ve karmaşıktır, bazen tutarsız veya "halüsinasyon" denilen hatalı cevaplar üretebilirler.

Botmo, embedding ve anlamsal eşleme ile NLP'siz botlar arasında bir köprü kurarak, basitliği ve kontrol edilebilirliği korurken, kullanıcı deneyimini anlamsal seviyede geliştirmeyi hedefler. Her iki yaklaşımın da kendine özgü güçlü ve zayıf yönleri bulunur; doğru seçim, ihtiyacınız olan görevin karmaşıklığına bağlıdır.